شات کارما (Sanskrit: षटकर्म, ṣaṭkarma) به معنای “شش عمل” است و به مجموعه‌ای از روش‌های پاک‌سازی در هاتا یوگا اشاره دارد. هدف این روش‌ها آماده‌سازی بدن برای کار اصلی یوگا و دستیابی به موکشا (moksha) یا رهایی است. این تکنیک‌ها توسط سوتماراما در کتاب Haṭha Yoga Pradīpikā به عنوان کریا توصیف شده‌اند و شامل موارد زیر هستند:
- نتِی (Netī):
شستشوی بینی از طریق استفاده از قوری نتِی برای پاک‌سازی مجاری بینی و سینوس‌ها. این عمل با استفاده از آب تصفیه‌شده و نمک غیر یددار انجام می‌شود و به کاهش علائم آلرژی و بهبود تنفس کمک می‌کند. - دیوتی (Dhautī):
این عمل شامل پاک‌سازی کامل دستگاه گوارش است. دیوتی به روش‌هایی اشاره دارد که به تمیز کردن معده و روده‌ها کمک می‌کند و بهبود هضم و جذب مواد مغذی را تسهیل می‌کند. فرد می‌تواند با نوشیدن آب گرم به مقدار زیاد و سپس استفراغ به‌طور ارادی، این عمل را انجام دهد. - ناولی (Naulī):
این تکنیک به ماساژ شکم اشاره دارد که با استفاده از عضلات دیواره شکم انجام می‌شود. فرد باید با پاهای به عرض شانه و دستان روی زانوها به حالت ایستاده و بدن را در زاویه‌ای حدود ۴۵ درجه قرار دهد. سپس با استفاده از عضلات شکمی، حرکات چرخشی را به صورت متناوب در دو جهت (ساعت‌گرد و خلاف ساعت‌گرد) انجام می‌دهد. این عمل به تقویت ماهیچه‌های شکم، بهبود هضم و تحریک سیستم گوارش کمک می‌کند و آگاهی از بدن را افزایش می‌دهد. - باستی (Basti):
این عمل به آبیاری روده‌ها اشاره دارد و معمولاً با استفاده از یک لوله نازک برای وارد کردن آب یا روغن به روده‌ها انجام می‌شود. هدف از این تکنیک، پاک‌سازی روده‌ها و بهبود عملکرد دستگاه گوارش است. - کاپالبهاتی (Kapalabhāti):
این عمل به پاک‌سازی جمجمه و تقویت انرژی در بدن اشاره دارد. کاپالبهاتی یک تمرین تنفسی است که شامل بازدم‌های تند و کوتاه است. در این عمل، فرد به سرعت هوا را از بینی خارج می‌کند و سپس به طور طبیعی نفس می‌کشد. این تکنیک به تعادل نادی‌ها و چاکراها کمک می‌کند و احساس انرژی و شفافیت ذهنی را افزایش می‌دهد. - تراتاکا (Trāṭaka):
این تکنیک شامل خیره شدن به یک نقطه ثابت، مانند یک نقطه سیاه یا شعله شمع است. هدف از این عمل، تقویت تمرکز و افزایش آگاهی است. در طول تمرین، فرد باید تمامی افکار و حواس خود را به آن نقطه معطوف کند و از حواس دیگر غافل شود. این عمل به بهبود تمرکز و آرامش ذهن کمک می‌کند.
دو پاک‌سازی اضافی که در Haṭha Ratnavali ذکر شده‌اند، عبارتند از:
چکری (Cakri):
این تکنیک به گشاد کردن مقعد با استفاده از انگشت اشاره دارد و می‌تواند به تقویت ماهیچه‌های ناحیه مقعد و بهبود کنترل بر آن ناحیه کمک کند.
گاجاکرانی (Gajakarani):
این عمل شامل نگه‌داشتن آب شیرین و نفس در مری است و سپس خارج کردن محتویات آن. این تکنیک به پاک‌سازی سیستم گوارش و بهبود عملکرد آن کمک می‌کند.
شات کارما به عنوان یک سری پاک‌سازی‌های مقدماتی در هاتا یوگا معرفی شده است که هدف آن‌ها حذف “آلودگی‌های ظاهری”، درمان بیماری‌ها و آماده‌سازی بدن برای پرانایاما است. این تکنیک‌ها به تسهیل انرژی حیاتی (پرانا) در کانال مرکزی (سوشومنا) کمک می‌کنند و اجازه می‌دهند که کوندالینی صعود کند تا موکشا یا رهایی حاصل شود
سبد خرید شما خالی است.